Çoğumuz hayatımızda en az bir kez koronavirüs ile enfekte olacağız. Bu, özellikle COVID-19 olarak bilinen hastalığın nedeni tek bir koronavirüs olan SARS-CoV-2 başta olmak üzere birçok insan için endişe verici bir gerçek olabilir.

Koronavirüsler adını, virologlara korona olarak bilinen güneş atmosferinin görünümünü hatırlatan, yüzeylerini süsleyen yuvarlak uçlu belirgin sivri uçlardan alıyor.

Koronavirüslerde SARS-CoV-2'den çok daha fazlası var. Koronavirüsler aslında yüzlerce virüsten oluşan bir ailedir. Bunların çoğu yarasa, tavuk, deve ve kedi gibi hayvanları enfekte eder. Bazen, bir türe bulaşan virüsler, başka bir türe bulaşmaya başlamalarına izin verecek şekilde mutasyona uğrayabilir. Buna 'türler arası geçiş' veya 'yayılma' denir.

İlk koronavirüs 1930'larda tavuklarda keşfedildi. 1960'larda ise ilk insan koronavirüsleri tanımlandı. Bugüne kadar yedi koronavirüsün insanlarda hastalığa neden olma kabiliyetine sahip olduğu tespit edildi. Dördü endemiktir (düzenli olarak belirli insanlar arasında veya belirli bir bölgede bulunur) ve genellikle hafif hastalığa neden olur, ancak üçü çok daha ciddi ve hatta ölümcül hastalığa neden olabilir.

Koronavirüsler tüm dünyada bulunabilir ve çoğunlukla kış aylarında olmak üzere soğuk algınlığının yaklaşık yüzde 10-15'inden sorumludur. İnsanlarda hafif ila orta şiddette hastalığa neden olan koronavirüsler 229E, OC43, NL63 ve HKU1 olarak adlandırılır.

İnsanları enfekte edebildiği keşfedilen ilk koronavirüsler 229E ve OC43'tür. Bu virüslerin her ikisi de genellikle soğuk algınlığına neden olur ve nadiren kendi başlarına ciddi hastalığa neden olur. Genellikle diğer solunum yolu enfeksiyonlarıyla aynı anda tespit edilirler. Hastalarda birkaç virüs veya bakteri bulunduğunda buna koenfeksiyon denir ve daha ciddi hastalıklara neden olabilir.

2004 yılında, NL63, Hollanda'da bronşiolitten (alt solunum yolu enfeksiyonu) muzdarip bir bebekte ilk kez tespit edildi. Bu virüs muhtemelen yüzlerce yıldır ortalıktaydı ancak tespit edilemiyordu. Bir yıl sonra, Hong Kong'da bu sefer zatürree olan yaşlı bir hastada başka bir koronavirüs bulundu. HKU1 olarak adlandırıldı ve dünyadaki popülasyonlarda mevcut olduğu bulundu.

Virüsler boğaz ağrısı, öksürük ve burun tıkanıklığı gibi tipik soğuk algınlığı semptomlarına neden oluyor ve çok yaygın görünüyorlardı.

Ancak tüm koronavirüslerin hafif hastalığa neden olmadığı görüldü. Koronavirüslerin ılımlı itibarı SARS (şiddetli akut solunum sendromu) salgınıyla değişti. OC43 ve 229E ile ilgili olmasına rağmen, SARS-CoV çok daha ölümcül oldu ve enfekte olduğu kişilerin yaklaşık yüzde 10'unu öldürdü. SARS-CoV'nin tam olarak nereden geldiği hala belirsiz olsa da, daha sonra yarasalarda benzer virüsler bulundu ve bazı araştırmalar, virüsün misk kedisi gibi bir aracı aracılığıyla insanlara sıçrayabileceğini öne sürdü.

SARS-CoV'un neden olduğu SARS ilk olarak Kasım 2002'de tespit edildi. Bu salgının nedeni, virüsün genomunun Kanada Ulusal Mikrobiyoloji Laboratuvarı tarafından tanımlandığı 2003 yılına kadar doğrulanmadı. SARS, mevcut COVID-19 salgınına birçok benzerlik taşıyor. Yaşlı insanların şiddetli hastalıklara yakalanma olasılıkları çok daha yüksekti ve semptomlar ateş, öksürük, kas ağrısı ve boğaz ağrısını içeriyordu. 2002'den 2014'te bildirilen son vakaya kadar 774 kişi SARS nedeniyle öldü.

Kasım 2002’de tespit edilen SARS virüsünden tam 10 yıl sonra, 2012'de, yeni tanımlanan bir koronavirüsü içeren başka bir salgın daha oraya çıktı: MERS-CoV. İlk MERS vakası Suudi Arabistan'da meydana geldi. İki MERS salgını daha vardı: 2015'te Güney Kore ve 2018'de Suudi Arabistan’da gerçekleşmiştir. Her yıl bir avuç MERS vakası çıkar, ancak genellikle kontrol altına alınır.

Peki, neden SARS veya MERS salgınla sonuçlanmadı? Hem SARS hem de SARS-CoV-2'nin R0'ı (virüs bulaştırma katsayısı) yaklaşık iki veya üçtür (SARS-CoV-2 için daha yeni R0 tahminleri yaklaşık beş civarında olmasına rağmen ), yani enfekte olan her kişinin iki veya üç kişiyi enfekte etme olasılığı yüksektir.

Ayrıca SARS'ın semptomları çok şiddetli olduğu için hastaları tanımlamak ve izole etmek çok daha kolaydı. MERS'in R0'ı birin altındadır. Çok bulaşıcı değildir. Vakaların çoğu, enfekte olmuş develerle yakın temasla veya zaten enfekte olmuş bir kişiyle çok yakın temasla gerçekleşmiştir.

SARS-CoV-2 (Covid-19) salgınını kontrol altına almadaki ana zorluklardan biri, semptomların çok hafif olabilmesidir. Bazı insanlar hiç semptom göstermeyebilir. Ancak yine de diğer insanlara bulaşabilir. SARS-CoV-2, SARS veya MERS kadar ölümcül değil, ancak tespit edilmeden yayılabildiği için, bulaşacağı ve öldüreceği insan sayıları, şimdiye kadar karşılaştığımız tüm koronavirüsten daha yüksek seyrediyor. Bu yüzden lütfen temizlik, maske ve mesafe kurallarına uyalım.