Koronavirüs salgını tüm dünyada ilerlemeye devam ediyor. Ancak Türkiye de dahil olmak üzere bazı bölgelerde artan vakalara rağmen, yüksek bir iyileşme oranı gözleniyor.

Koronavirüse yakalanan çoğu insan, iyileşme sonrası sağlıklı bir yaşama devam edebilir. Ancak, araştırmalar, SARS-COV-2 virüsünün, atlatıldıktan sonra bile insanlar için kalıcı etkiler bırakabileceğini gösteriyor. Yeni bulgular, koronavirüsü hafif geçiren kişilerin dahi, COVID-19 enfeksiyonunun neden olduğu hasardan dolayı uzun vadeli komplikasyonlar geliştirme riski altında olabileceğini ileri sürüyor.

Uzun COVID denilen bu durum, bazı insanlarda gözlemlenebilirken, özellikle kronik sağlık sorunları riski altında olan veya zayıf bağışıklık sistemine sahip olanlarda ciddi tıbbi durumlar geliştirebiliyor. Örneğin, koronavirüsü atlattıktan sonra hastalarda kalp krizi ve kardiyovasküler sistemde tutulumda bir artış olduğuna dair birkaç rapor bulunmaktadır. Bazıları ayrıca yeni diyabet geliştirme riski altında olabilir. SARS-COV-2 virüsü ayrıca böbrek hasarına da neden olabilir.

İyileşen hastalarla ilgili pek çok çalışma devam etmekte olup, kalp sağlığı, akıl sağlığı ve ciddi bir COVID-19 enfeksiyonuyla savaşanlar için çok çeşitli riskler üzerinde ciddi sonuçlar olabileceğine işaret etmektedir. Koronavirüsü atlatan hastalar için uzmanlar dikkat edilmesi gereken uyarı işaretleri ve semptomları için uyarıyorlar.

Peki, bu komplikasyonların uzun COVID'den farkı nedir? Uzun COVID veya post-COVID, bir COVID-19 hastasının, negatif testten ortalama 4 hafta sonra hastalığın semptomlarını yaşamaya devam ettiği bir sendrom olarak tanımlanmaktadır. Bulgular, birçok hastanın uzun COVID sendromu yaşadığını göstermektedir. Kalıcı öksürük, kronik halsizlik, baş ağrısı, beyin sisi gibi semptomlar, iyileştikten haftalar veya aylar sonra bile yaşanılabilir.

Ancak, uzun COVID riskinin yanı sıra, uzmanlar, bazı hastalar için uzun vadeli komplikasyonların hayati işlevlerde bozukluklara yol açabileceğini söylüyorlar. Bunun virüsten kaynaklanan iltihaplanmanın veya ortaya çıkabilecek altta yatan rahatsızlıkların bir sonucu olabileceği tahmin ediliyor.

İşte iyileşmeden sonra gözlenen en yaygın komplikasyonlar ve dikkat edilmesi gereken belirtiler

Diyabet, COVID-19 hastaları için komorbidite yani 'Eşlik Eden Hastalık' olarak kabul edilir. Ancak bazı hastalarda diyabeti tetikleyebilir. Virüsün pankreas gibi hayati organlara saldırabileceği ve insülin regülasyonunu bozabileceği düşünülmektedir.

COVID-19 hem Tip-1 hem de Tip-2 diyabeti tetikleyebileceğinden, hastalar aşağıdaki belirtilere dikkat etmelidir:

- Aşırı susama, sık sık aç hissetme

- Bulanık görme

- Hassas cilt

-Yorgunluk ve bitkinlik

- Ellerde ve ayaklarda uyuşma ve karıncalanma

COVID-19 sonrası vakalarda kan pıhtılaşması ve kalp krizi yaşandığına dair artan raporlar var. COVID-19 ayrıca daha genç yaş gruplarının kalbini de etkileyebilir ve birçok kişinin nefes darlığı, göğüs ağrısı, yorgunluk gibi semptomlara maruz kalmasına neden olabilir. Kalp doktorları ayrıca aritmilerin (düzensiz kalp atışı), miyokarditin (iltihaplanma) ve diğer kardiyovasküler komplikasyonların da ortaya çıkabileceğini öne sürüyor.

Belirtileri saptamak zor olsa da, bazı doktorlar iltihabın en erken belirtilerinin 5. gün gibi erken bir zamanda ortaya çıkabileceğine ve kontrol edilmesi gerektiğini düşünüyorlar. Bunun dışında, azalan kalp sağlığının uyarı işaretleri arasında göğüs rahatsızlığı, kolda ağrı veya baskı, aşırı terleme, nefes darlığı, kontrolsüz veya dengesiz kan basıncı ve düzensiz kalp atışı yer alıyor.

Yapılan klinik değerlendirmeler, iyileşen COVID hastalarının yaklaşık yarısının hastalık sonrası kontrollere ve nörolojik ve psikolojik bozukluklar için yardıma ihtiyaç duyduğunu gözlemlemiştir. Özellikle kadınlar, ruh sağlığı bozuklukları geliştirme riski altındadır.

Doktorlar artık hastalara hastaneden taburcu edilmeden önce önleyici kontroller yaptırmalarını tavsiye ediyor ve semptomatik aşamada COVID-19'un neden olduğu nörolojik hasarı göz önünde bulunduruyorlar. İyileştikten sonra dikkat edilmesi psikolojik gereken belirti arasında ise duygudurum bozuklukları, bilinç kararması, konsantrasyon eksikliği, uzun süreli hafıza kaybı, yüksek stres ve kaygı, kronik uykusuzluk ve desteksiz görevleri yerine getirmede güçlük yer alıyor.

COVID-19'dan kurtulduktan haftalar sonra bu semptomları gözlemlemeye devam ederseniz, psikiyatrik değerlendirmeden geçmeniz ve ek yardım almanız tavsiye edilir.

Şiddetli koronavirüs geçiren bazı kişilerin, altta yatan sorunlar olmasa bile böbrek hasarı belirtileri gösterdiği görülmüştür. Aşırı derecede yüksek protein seviyeleri ve anormal kan çalışması, koronavirüs kaynaklı sitokin fırtınası veya dalgalanan oksijen seviyeleri hasara neden olabilir. Sonuçlar, iltihaplanma ve diyabete yatkın olanlar için daha riskli olabilir.

Böbrek hasarı ciddi olabileceğinden ve ilgili bakım gerektirdiğinden, erken belirtiler tanıya ve yardım etmeye yardımcı olabilir. Böbrek sağlığının kötüleşmesinin belirtileri arasında şişmiş ayak bileği ve şiş ayaklar, aşırı idrara çıkma, idrar renginde veya dokusunda değişiklik, aşırı kilo kaybı, zayıf sindirim, iştahsızlık ve yüksek kan şekeri ve tansiyon seviyeleri bulunur.